Historie van de kerk

Geschiedenis

‘Besteck ende conditien waer naer de Edel mogende
Heeren Borgemesteren ende Raedt der Stadt Groeningen
dencken te laeten besteden door haer Edele gecommitteerden
Een Kercke komende in Sapmeer te staen
Ende in achtkant te perfecteren gelijck het model
daervan is aenwijsende in t diameter 60 voeten binnenwarx
uijt de zijd-muiren niet uijt de hoecken te meten’.

 

In opdracht van de ‘Heeren Borgemesteren ende Raedt der Stadt Groeningen’ – eigenaren van de veengronden rondom Sapmeer – ontwierp Coenraet Roelofs een achtkantige kerk met een koperen platen gedekt koepeldak. Deze koepelkerk was de eerste in de provincie, gericht op het gesproken woord, zoals men na de hervorming wilde. In 1655 werd de kerk in gebruik genomen. De fraaie entree dateert uit die tijd, waar de invloed van de stad zichtbaar is: boven de poort bevindt zich het wapen van de stad Groningen, met het opschrift: ‘Aō + Senatus Populus que Groninganus i655 +’ ('raad en volk van Groningen, anno 1655'). De ramen, waar volgens een resolutie uit 1655 de wapens en namen van de Groninger raad, Sydnicus, Rentmeester en beide Secratariën op moesten staan, werden in 1940 vervangen door glas-in-loodramen met Bijbelse voorstellingen.

Jaren na de bouw bleek de koepeldakconstructie niet bestand tegen de belasting van de 577 pond zware klok in de lantaarn op het dak. Daarop werd aan het einde van het kerkpad een klokkentoren gebouwd, waarin de klok werd gehangen. Het dak heeft daarnaast ook veel veranderingen ondergaan; in 1791 werd het koepeldak vervangen door een zadeldak in de vorm van een Grieks kruis. Toen dit in 1979 dreigde in te storten werd er weer een koperen koepeldak op de kerk geplaatst.

Het interieur is eenvoudig en wordt gedekt door een groen, houten koepelgewelf. In de kerk zijn vier originele herenbanken; op die links van de preekstoel staat een vergulde afbeelding van een pelikaan met drie jongens (Christus en de Eucharistie). Verder zien we een door Arent Jansen gesneden kansel en een door Petrus van Oeckelen gebouwd orgel uit 1875. Die is sinds de bouw niet meer gewijzigd en verkeert dus in oorspronkelijke staat; de in 1910 eikenhouten geschilderde orgelkas werd in 1990 weer in de oorspronkelijke mahoniekleur hersteld.